Terwijl in Nederland alle ogen gericht zijn op de schaarse ruimte -waar gaan we wonen, werken en voedsel verbouwen?- wordt in Hengelo sinds 2000 hard gewerkt aan het omtoveren van een voormalig binnenstedelijk industrieterrein in een aantrekkelijke stadsbuurt: Hart van Zuid. Er maar liefst 1500 nieuwe woningen gepland. Voor de lege relicten van de Hengelose metaalindustrie moest de stad op zoek naar een nieuwe inhoud. Kon er zoiets als ‘stad’ worden gemaakt in het Hart van Zuid? En wat is stedelijke kwaliteit?

In juni 2024 is over deze vragen uitgebreid gesproken tijdens een zomersymposium. Tegelijkertijd werd het boek Twents/Stads gelanceerd waarin drie prominenten hun visie delen op de inrichting van Twentse steden in de toekomst. Schrijvers Daan Zandbelt, Errik Buursink en Ton Schaap onderzoeken in Twents/Stads hoe de fenomenen ‘Twente’ en ‘stad’ zich tot elkaar verhouden. Fotograaf Theo Baart legde de ontwikkeling vast.

Ton Schaap Ruim 23 jaar was de Amsterdamse stedenbouwkundige en oud-Hengeloër Ton Schaap (1952) de projectleider in Hart van Zuid. In zijn ogen was de belangrijkste ontwerpopgave het realiseren van vloeiende overgangen van monumentaal industrieel erfgoed met fabrieksstraten naar kleinschalig stedelijk weefsel. Daarbij zoeken naar voldoende ruimte voor pauzeplekken, verblijfsplekken voor fietsen en zitten, zon en schaduw, bomen en water en wandelroutes. 

Daan Zandbelt Stedenbouwkundige en architect Daan Zandbelt (Hengelo, 1975) schetst in zijn essay de ontwikkelingen vanuit het perspectief van Twente als geheel. Hij signaleert hoe het binnenstedelijk leven in Twente en Hengelo te lijden kreeg van bedrijventerreinen, kantoren en hotels langs de snelwegen. Door wonen, werken en voorzieningen beter te mengen verbetert het mobiliteitspatroon en groeit de stedelijkheid.

Errik Buursink Planoloog en erfgoeddeskundige Errik Buursink (1978), geboren in Enschede, fileert de stedenbouwkundige historie van zijn geboortestad op liefdevolle wijze en stelt op basis daarvan dat de Twentse steden meer nodig hebben dan een kwantitatieve ambitie. ‘Er is, anders dan in de tijd van de textielindustrie, behoefte aan een stedenbouwkundige ontwikkelvisie gericht op leven en schoonheid. De groei moet leiden tot een kwaliteitssprong in de stedenbouwkundige structuur, architectonische samenhang, de inrichting van openbare ruimte en groen en het publieke leven in de stad.’

Theo Baart In de essaybundel Twents|Stads verkennen vier geëngageerde kenners de stand van zaken medio 2024. De bijdrage van Theo Baart (1957) is een foto-essay met stadsstillevens. Hij is een verbazingwekkend intense kijker. Baart maakte foto’s van wat tot nu toe gerealiseerd werd in Hart van Zuid met een vraag die hij eerder in het Amerikaanse Rochester, bakermat van de fotografie-industrie (Kodak), ook al stelde: hoe overleeft een stad als de grote industriële motor stilvalt en de stad arm en met heel veel lege gebouwen achterlaat?                                                                                                                                     

De aanleiding voor deze publicatie van AFdH Uitgevers is het vertrek van Ton Schaap als voorzitter van het Supervisieteam Hart van Zuid. Ter gelegenheid daarvan leverden de genoemde essayisten een bijdrage die ze toelichtten tijdens een symposium in Hengelo op 20 juni 2024.